"Kleine geschiedenis van de vooruitgang" - Ronald Wright

Dit weekend stond er een klein artikeltje in de Standaard: op 6 oktober was reeds alles wat het biologisch systeem van de aarde op één jaar tijd produceert, opgebruikt. Vanaf vandaag leven we dus niet meer van de interesten van de aarde, van de jaarlijkse hoeveelheid aan natuurlijke opbrengsten, maar knabbelen we aan het kapitaal. Vooral beangstigend is de duidelijke trend: In de jaren '60 werd ongeveer 70% van de opbrengsten van de natuur verbruikt, tegen midden jaren '80 overschreden we de 100%, vandaag komen we op een consumptie van ongeveer 130% van die jaaropbrengst. Natuurlijk, dit soort getallen zijn misschien weinig nauwkeurig maar ze markeren wel de weg naar het bankroet. "De mensheid is zijn ecologisch kredietkaart aan het opgebruiken..."

In zijn boek "Kleine geschiedenis van de vooruitgang" plaatst Ronald Wright deze tendens in een verontrustend historisch perspectief. Hij toont een duidelijke link tussen de ondergang van menselijke samenlevingen en de mate waarin ze het ecologische systeem waarop ze stoelen, vernietigen.

Zo verging het Soemerië, het Romeinse rijk en het Mayarijk maar het frappanste voorbeeld is het Paaseiland. Toen dit eiland in 1722 werd ontdekt, was het een desolate plek, kaal en door erosie aangevreten. Geen bomen en amper drinkbaar water. "De natuur had deze plek uiterst karig met zijn gunsten bedeeld," zou Kapitein Cook er later over schrijven. Imponerend waren wel de honderden stenen figuren -tot wel 10 meter hoog- die overal op het eiland stonden opgesteld. Het was een raadsel hoe die kolosale stenen beelden zonder hulp van takelinstallaties waren rechtgezet. Waren ze uit de lucht komen vallen? Stuifmeelonderzoek bracht de oplossing. Ooit was dit eiland een waterrijke en groene plek geweest met een vruchtbare vulkanische bodem en dichte bossen. De reden waarom dat alles verdween, was de mens en zijn extravagante en competitieve beeldencultus. De Paaseilanders gebruikten alsmaar meer hout en touw en mankracht om de steeds groter wordende beelden op te richten. Er werden meer bomen gerooid dan er nieuwe groeiden. Het kan die beeldenbouwers niet zijn ontgaan dat ze een rampzalige aanslag pleegden op hun milieu. Toch deden ze verder. Totdat uiteindelijk de laatste werd neergehaald en alle schaduw van het eiland verdween.

Het lokale ecologisch systeem van de kerngebieden van het Romeinse rijk en het Mayarijk wist zich uiteindelijk te herstellen. Daar ging 1000 jaar met een lage populatie overheen. In de oudheid waren beschavingen lokale verschijnselen, gevoed door regionale ecologieën. Een beschaving ging onder en ergens anders kwam een andere op. De hedendaagse maatschappij is echter mondiaal. Er komt geen nieuwe kans meer.

Kleine geschiedenis van de vooruitgang

Ronald Wright
Van Halewyck 2006
ISBN 90 5936 109 1
205 pag.